Het ontsnapte land

Verschenen in 1998 - Een oude man droomt in zijn laatste maanden over de eerste reis, van Schiedam naar Zaandam en terug, die hij in de zomer van 1912 als jongen maakte met zijn oom, een beurtschipper. Het is een droom over stille geluiden in een ernstig landschap, met polders, kleine huizen en zwartgeteerde schuren.
 

In de zomer van 1912 maakte de vader van Geert Mak samen met zijn oom een tocht per schip van Schiedam naar Zaandam en terug. Catrinus Mak was twaalf, dit was zijn allereerste verre reis. Omdat zoon Geert wilde weten of er nog iets over was van de wereld van toen, besloot hij die tocht te herhalen. In een onooglijk motorscheepje met kajuit, De kleine Olifant, tuft hij in 1997 ongeveer het traject na, langs vele plekken die zijn vader indertijd ook gezien moet hebben. Bijna alles is nu anders: waar toen stilte heerste, raast of zoemt onafgebroken het verkeer, waar leegte was, zijn moderne kantoorcomplexen verrezen. Maar af en toe wordt hem, ondanks de opdringerig aanwezige nieuwe tijd, een inkijkje in het verleden vergund: een vergezicht, een oude sluis, een rij pakhuizen zoals afgebeeld in boeken met oude prentbriefkaarten.

Behalve die zoektocht naar fragmenten van het verleden, probeert Mak ook het Nederlandse landschap anno nu te beschrijven en te begrijpen. De stand van het land stemt hem niet altijd vrolijk: we lijden aan een gebrek aan historisch besef, waardoor we slordig omgaan met wat er van het verleden rest, we jagen voortdurend nieuwe ervaringen na, met alle beweging en onrust van dien, en hele stukken van ons land zijn door planologische stuurloosheid lelijk en chaotisch geworden. En er staat ons nog veel te wachten, want er moet van onze bestuurders nog heel wat op de schop.

Nederland is werk in uitvoering – we moeten klaar zijn voor de toekomst. Bij al die ongebreidelde vernieuwingsdrang ontfermt Geert Mak zich liefdevol over het verleden.

De eerste druk van Het ontsnapte land werd als boekenweek-essay uitgegeven door de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), ter gelegenheid van de Boekenweek 1998. De tweede, herzienen en uitgebreide druk is van uitgeverij Atlas uit februari 2001.

Gebonden, 107 pagina's | Uitgeverij Atlas | ISBN: 9789045007830 | Niet meer leverbaar 

Muzikale versie
De muzikale versie van fragmenten van 'Het Ontsnapte Land', gelezen door de schrijver zelf, werd uitgezonden in de VPRO-rubriek ‘Over muziek: onder woorden’ op woensdagavond 10 november 2004. De reis wordt begeleid door o.a. de 'Symphonieën der Nederlanden' van Louis Andriessen, 'Allegro voor vier strijkkwartetten' van Johannes Bernardus van Bree, 'Six épigraphes antigues' van Rudolf Escher, 'Waarschuwing voor de scheepvaart' en liedjes van de CD Olie en Rook van Jeroen Zijlstra. Samenstelling: Annette den Heijer.

De volledige versie van Het Ontsnapte Land is in de meeste boekhandels als luisterboek verkrijgbaar.

Download Flash voor deze speler.

Muzikale versie 'Het Ontsnapte Land' als Podcast